Na samym krańcu Półwyspu Helskiego usytuowanych jest obok siebie kilka baterii artyleryjskich z kilku epok. Możemy tu zobaczyć stanowiska ogniowe, wieże kierowania ogniem, schrony załogi i inne obiekty. Większość z nich jest dostępna od zewnątrz, do niektórych można jednak zajrzeć.
Chronologicznie pierwszą z baterii artyleryjskich w tym miejscu jest 31. Bateria im. Heliodora Laskowskiego – czterodziałowa bateria nazywana też baterią cyplową. Wyposażeniem baterii były działa Bofors kalibru 152,4 mm (zasięg maksymalny 26 kilometrów), osadzone na żelbetowych stanowiskach, które na niższym poziomie skrywały magazyny amunicji. Bateria powstała w 1935 roku i stanowiła bardzo ważny element obrony polskiego wybrzeża. We wrześniu 1939 roku działa baterii toczyły udane pojedynki m.in. z niemieckimi pancernikami szkolnymi Schleswig‑Holstein i Schlesien. Mimo ostrzału i nalotów z powietrza sama bateria nie została poważnie uszkodzona.
Po zakończeniu II wojny światowej dawne stanowiska wykorzystano do stworzenia nowej baterii wyposażonej w radzieckie działa B‑13 kalibru 130 mm. Wymagało to minimalnego podwyższenia podstawy działobitni o 40 cm. Wybudowano też dodatkowe stanowisko (według przedwojennych projektów), którego użyto zamiast dawnego stanowiska nr 1 (zniszczonego w niewyjaśnionych do końca okolicznościach). Montaż nowych dział zakończono w 1949 roku. W 1950 roku nowa bateria przyjęła nazwę 13. Baterii Artylerii Stałej.
Decyzja o budowie kolejnej baterii na Helu zapadła w 1955 roku. Bateria ta miała sąsiadować z 13. BAS i częściowo wykorzystywać obiekty jej zaplecza (koszary, schrony dla załóg, stanowisko dowodzenia). Nowa bateria składała się z czterech stanowisk ogniowych wyposażonych w działa typu B‑34U kalibru 100 mm. Bateria była gotowa w 1957 roku, w 1963 zaś połączono ją z sąsiednią 13. BAS w jedną baterię – 27. Baterię Artylerii Nadbrzeżnej.
Bateria – jak inne BAS‑y – przestała pełnić swoją funkcję na początku lat 70. ubiegłego wieku. Powoli ograniczono liczebność jednostki, a w 1977 roku zrezygnowano z konserwacji sprzętu. Bateria wciąż jednak znajdowała się na terenie wojskowym, co chroniło ją przed dewastacją. Ostatecznie działa pocięto na złom dopiero w latach 90. XX w.
Dojazd:
Do baterii na cyplu dotrzeć można na kilka sposobów. Od portu w Helu wzdłuż brzegu morza prowadzi promenada. Przez środek terenu baterii wiedzie też droga będąca przedłużeniem ulicy Kuracyjnej.
Tekst: Michał Piotrowski
Więcej podobnych miejsc znajdziesz w przewodniku Zapomniane miejsca Pomorskie:
