W północno-wschodniej części Gołdapi, w Lesie Kumiecie na skraju Puszczy Rominckiej, nad brzegiem jeziora Gołdap w czasie II drugiej wojny światowej lokalizuje się kwaterę główną Naczelnego Dowództwa Wojsk Lotniczych III Rzeszy (Oberbefehlshaber der Luftwaffe Hauptquartier – OKL). Miała tutaj funkcjonować od 1941 roku: od inwazji Niemiec na Związek Radziecki. Pierwotnie kwatera główna Luftwaffe znajdowała się w miejscowości (Breitenheide) Szeroki Bór. Podaje się, że z powodu konieczności przebywania sztabu w pobliżu dowódcy wojsk lotniczych kwaterę przeniesiono do Puszczy Rominckiej i nadano jej kryptonim „Robinson”. Był on identyczny z nazwą jednego ze specjalnych pociągów sztabowych (Sonderzug), z których Herman Göring kierował operacjami wojennymi niemieckiego lotnictwa. Drugi miał kryptonim „Pommern”. Pociągi, stale gotowe do wyjazdu, stacjonowały na dwóch stacjach kolejowych: Eichkamp (obecnie: Jemeljanowka) oraz Gross Kummetschen (Kumiecie Wielkie). Marszałek, jako Wielki Łowczy Rzeszy w Puszczy Rominckiej, posiadał swoją kwaterę w Romintach (obecnie po stronie rosyjskiej). Miał tutaj specjalnie wybudowany, obok wcześniejszego, należącego dawniej do cesarza Wilhelma II pałacu myśliwskiego, swój zwany Jägerhof.
W lutym 1940 roku w tym pałacu spotkali się Reichsführer SS Heinrich Himmler oraz szef NKWD Ławrentij Beria. Przedmiotem ich rozmów była współpraca Gestapo z NKWD w akcji eksterminacji społeczeństwa polskiego i zwalczaniu polskiego ruchu oporu. Nie można też wykluczyć, że Beria konsultował wtedy z Niemcami zamiar wymordowania polskich jeńców wojennych, bowiem dziwnym trafem miesiąc po tym spotkaniu, na podstawie decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku, zamordowano jeńców z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
W związku ze zbliżaniem się frontu w nocy z 19 na 20 października 1944 roku na hasło „Johannisfeuer” wysadzono budynki w Romintach. Jednak obiekty w Lesie Kumiecie nie zostały wtedy zniszczone. Następnie ten teren zajęli żołnierze Armii Czerwonej, którzy zapewne wywieźli z budynków wyposażenie. Brak jakichkolwiek inwentaryzacji czy opisów tego miejsca po przejęciu przez Polaków. Potem przez wiele lat kompleks był zapomniany i niszczał.
Niewątpliwie udokumentowany fakt przebywania H. Göringa w pałacu Jägerhof w Romintach skłania do postawienia tezy, że właśnie to miejsce traktowano jako Kwaterę Główną Luftwaffe, a w Gołdapi był jej ośrodek badawczy. Niestety nie spotkałem się z relacjami niemieckimi dotyczącymi tego miejsca, co uniemożliwia jednoznaczną jego kwalifikację. Dlatego pozostaje tylko ocena znajdujących się tutaj obiektów i porównanie ich z innymi podobnymi.
W Lesie Kumiecie wybudowano w 1941 roku m.in. ciężki schron przeciwlotniczy, dwa schrony ze stopami strunobetonowymi, 6 obiektów ceglanych, 3 duże zbiorniki przeciwpożarowe. Ich przeznaczenie nie jest do końca jasne. Nie są podobne konstrukcyjnie do obiektów powstałych w innych kompleksach władz III Rzeszy na Mazurach. Zastanawia także wybudowanie tylu zbiorników przeciwpożarowych, czego nie ma w innych kwaterach. Są to argumenty za przyjęciem tezy o działającym tutaj ośrodku badawczym. Kolejnym jest znajdujący się po sąsiedzku zespół obiektów nazywanych obecnie „Hamownią Silników Odrzutowych”, o czym piszemy osobno.
W latach 70. XX wieku na terenie ośrodka badawczego wybudowano Dom Wczasowy dla pracowników Komitetu Radia i Telewizji. Wykorzystano wtedy poniemieckie pozostałości. Dwa schrony zostały przebudowane na stołówkę i kawiarnię oraz budynek wodolecznictwa, a podmurówka baraku wyznaczała teren boiska do gry. Ich ściany są dziś słabo widoczne w elewacjach współczesnych budynków, których stały się elementami.
Od 6 stycznia 1982 roku do 24 lipca 1982 dom był przekształcany w Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych Kobiet, członkiń NSZZ Solidarność. Od 2001 roku działa tutaj, po procesie prywatyzacji, Sanatorium Uzdrowiskowe „Wital”.
Przed bramą wjazdową na teren sanatorium, po lewej stronie, znajduje się tablica informująca o Kompleksie Luftwaffe z mapką wskazującą położenie najważniejszych obiektów. Stojąc przed nią, zobaczymy ruiny dużego obiektu z widocznym zarysem piwnic. Obok niej po prawej znajduje się ścieżka prowadząca do najbardziej okazałego schronu betonowego. Na terenie Sanatorium, na który wejdziemy bez większych problemów, zobaczymy fundamenty nieznanych obiektów i słupów.
Na terenie kompleksu były także trzy duże baseny przeciwpożarowe. Jeden znajduje się po prawej stronie ulicy Wczasowej na wysokości podjazdu do bramy sanatorium, drugi z tyłu jego zabudowań, a trzeci, wybudowany przy budynku wodolecznictwa, został zasypany.
Wokół kompleksu krążą różne tajemnicze historie. Podobno gdzieś na jego terenie są podziemne pomieszczenia, w których ukryto skarby oraz tunel prowadzący do Gołdapi lub w kierunku Romint.
Nad brzegiem jeziora Gołdap, na terenie nieistniejącego już ośrodka Eldorado, znajduje się grób szefa sztabu Luftwaffe generała Hansa Jeschonnka, który 18 sierpnia 1943 roku popełnił tutaj samobójstwo na wieść o tym, że A. Hitler obciąża go winą za skuteczny aliancki nalot na Peenemünde w nocy z 17 na 18 sierpnia. Na grobie postawiono granitowy głaz narzutowy z tablicą ze stylizowanym krzyżem żelaznym. Teren wokół niego jest mocno zarośnięty i nie prowadzi do niego żadna droga.
Mało znana jest informacja, że Gołdap ma status uzdrowiska – jedynego w województwie warmińsko-mazurskim. Jak zbadano, miejscowość ta ma najczystsze powietrze w Polsce. Niedaleko Sanatorium „Wital” nad jeziorem wybudowano Mazurskie Tężnie Solankowe oraz Pijalnię Wód Mineralnych. Tężnie są czwartym tego typu obiektem w Polsce. Ich długość wynosi 220 m, a wysokość 8 m. Doprowadzono do nich solankę z głębokości 646 m.
Również warto je zobaczyć.
Do Sanatorium Uzdrowiskowego „Wital” i zarazem ruin opisywanego ośrodka prowadzi przez las równoległa do brzegu jeziora asfaltowa droga, ul. Wczasowa, będąca dawnym torowiskiem kolejowym. Drogę wskazują tablice informacyjne. W pewnym momencie trzeba skręcić w lewo w węższą drogę dojazdową do Sanatorium. Przed bramą wjazdową na jego teren po lewej stronie znajduje się tablica informująca o Kompleksie Luftwaffe z mapką wskazującą położenie najważniejszych obiektów (N 54 19’ 59,90” E 22 19’ 24,90”).
Marek Dudziak
Więcej podobnych miejsc znajdziesz w przewodniku Zapomniane miejsca Warmińsko-mazurskie, część wschodnia
